Ymchwilio termau ar y we

YMCHWIL TERMAU AR Y WE

Gallwch ddefnyddio’r we i chwilio am dermau

1. drwy chwilio am restrau termau ar y we

2. drwy chwilio mewn dogfennau ar y we

1. Chwilio am restrau termau ar y we

Mae rhyddid i unrhyw un bostio’i restr termau ei hun ar y we, ac mae rhestrau fel hyn yn dod yn fwyfwy cyffredin mewn sawl iaith. Cofier fodd bynnag nad yw’r ffaith eu bod ar y we yn gwarantu eu safon. Mae rhai o’r rhestrau yn ffeiliau testun syml, mae eraill yn eiriaduron rhyngweithiol soffistigedig. Isod ceir detholiad o restrau termau defnyddiol ar gyfer y Gymraeg a’r Saesneg.

Rhestr arwyddion Cymraeg i siopau (Bwrdd yr Iaith)
http://www.bwrdd-yr-iaith.org.uk/html/infolang/arwyddion-siopau-rhag-e.htm

Geiriadur Terminoleg Trefniadaeth Cynulliad Cenedlaethol Cymru (PDF) (Bwrdd yr Iaith)
http://212.38.78.27/pdf/cyfrol1.pdf

Cyfieithiadau o dermau y Rhwyd
http://www.fydd.org/d/gweirfa.html

COFIWCH

Gallwch holi cyfieithwyr eraill am dermau trwy fynd yn aelod o'r fforwm Welsh-Termau-Cymraeg ar www.jiscmail.ac.uk/lists/welsh-termau-cymraeg.html

2. Chwilio mewn dogfennau ar y we

Weithiau, er hynny, byddwch angen ymchwilio i derm eich hun, er mwyn canfod ei ystyr, ei darddiad, a'i gyd-destun mewn dogfennau a meysydd eraill. Gyda'r wybodaeth yma gallwch benderfynu yn well yr hyn fydd y term yn y Gymraeg.

Gallwch hefyd ymchwilio i weld pa derm sydd fwyaf cyffredin. Os yw term yn arferedig yn barod yn ei faes, nid eich lle chi fel cyfieithydd (na therminolegydd chwaith) fydd ei newid, neu greu term newydd oni bai ei fod yn wallus o ran ystyr neu iaith. Wrth wneud ymchwil ar y we gallwch weld pa derm sydd fwyaf cyffredin a'i ddewis, neu benderfynu, wedi ymchwilio, pa ddefnydd sydd orau os oes sawl term gwahanol.

Mae chwilio am dermau mewn dogfennau ar y we:

· yn gyflym

· yn gwneud y gwaith chwilio yn eich lle chi

· yn cynnig sawl ffynhonnell, a'r mwyaf ( o fewn rheswm, gan y bydd yn rhaid ichi gael amser i gyfieithu gweddill y ddogfen!) o enghreifftiau o'r defnydd a wneir o derm, gorau'n y byd er mwyn gallu gweld pa un sydd fwyaf cyffredin

Pam ymchwilio termau ar y we?

Ø i ganfod mwy am ystyr term. Efallai nad yw ar gael mewn geiriadur gan ei fod yn derm newydd sy'n perthyn i faes penodol. Gellir gweld ym mha gyd-destun y bydd yn cael ei defnyddio a bydd hynny yn egluro ei ystyr yn well.

Ø i ganfod pa derm sy'n cael ei ddefnyddio yn yr iaith darged i gyfateb i'r un gwreiddiol. Mae safleoedd gwe dwyieithog yn arbennig o ddefnyddiol i wneud hyn.

Ø gellir gweld pa derm yw'r mwyaf arferedig, ac os yw'n synhwyrol gellir ei ddefnyddio

Lle i chwilio?

a. Mynegeion Pwnc

b. Peiriannau chwilio

c. Y we ddofn

a. Mynegeion Pwnc

Os ydych yn edrych am y defnydd o derm mewn maes arbennig yna mae mynegeion pwnc yn ddefnyddiol iawn gan eu bod yn barod yn fynegeion i feysydd arbennig. Maent yn aml o well safon gan eu bod yn cael eu rheoli gan berchnogion sy'n ymwneud â'r pwnc dan sylw, ac sy'n arbenigwyr yn y maes. Mae hyn yn fwy tebygol byth os ydynt yn fynegai pynciau academaidd. Mae Yahoo er enghraifft yn cynnwys mynegeion pwnc ond maent yn rhai masnachol a rhaid cofio hynny wrth ymchwilio. Gweler y cysylltiad yma i gael gwybod mwy am fynegeion pwnc http://library.albany.edu/internet/subject.html

http://www.rdn.ac.uk/vts/instructor/index.htm

Wedi cyrraedd mynegai i bwnc arbennig gallwch chwilio gan ddefnyddio'r term y byddwch yn edrych amdano neu trwy ddilyn llwybr sy'n mynd â chi'n agosach at y wybodaeth yr ydych yn ceisio ei chael.

b. Peiriannau chwilio

Mae rhain yn gronfeydd data o dudalennau'r Rhyngrwyd sydd wedi cael eu casglu gan raglen cyfrifiadur, a gallwch chwilota trwyddynt. Dyma'r arfau sydd fwyaf cyffredin wrth chwilio ar y we, gyda pheiriannau megis Yahoo, Google, AltaVista ac ati yn bodoli. Bydd rhain yn trefnu'r wybodaeth yn ôl ei pherthnasedd gan ddibynnu ar eu ffordd hwy o chwilio neu y ffordd yr oeddech chi'n dymuno iddynt chwilio.

c. Y We ddofn

Mae'r we ddofn yn cynnwys gwybodaeth sydd wedi'i chadw mewn cronfeydd data y gellir chwilota trwyddynt. Mae rhain yn cynnwys pethau megis geiriaduron ar-lein a newyddion sy'n newid trwy'r amser e.e manylion teithiau awyren, prisiau, swyddi, data cwmnïau.

Cyn dechrau, rhaid ystyried :

q Pa eiriau neu derm sy'n allweddol?

q A oes termau neu eiriau cyfatebol neu debyg?

q A oes ffyrdd gwahanol o sillafu'r term?

q Sut mae cyfuno'r geiriau allweddol yn y modd gorau?

· Yn sylfaenol, gallwch fynd i beiriant chwilio a theipio'r gair neu'r thema y mae gennych ddiddordeb ynddynt i mewn. Ceisiwch ddewis yr hyn sy'n amlwg ac agosaf at yr hyn rydych yn chwilio amdano:

e.e. os oes gennych ddiddordeb mewn moch yna yn hytrach na theipio anifeiliaid, teipiwch moch, Mozart yn hytrach na cyfansoddwyr ayb. Os ydych yn chwilio am rywbeth penodol, yna y lleiaf cyffredinol y byddwch chi yna gorau'n byd.

· Rhesymeg Boole

Bydd y rhan fwyaf o'r peiriannau chwilio yn defnyddio'r hyn a elwir yn resymeg Boole wrth chwilio. Mae'n cyfeirio at y berthynas resymegol rhwng y termau chwilio. Mae'n dibynnu ar y tri gweithredydd, sef

AND

NOT

Mae'n cael ei ddefnyddio gan fwyaf i chwilio am dermau neu syniadau sy'n gyfystyron e.e. coleg a phrifysgol. Mewn chwiliad o'r fath byddwch yn cael yr holl gofnodion sy'n cynnwys un o'r ddau derm neu'r ddau.

AND

Mae hwn yn chwiliad ar gyfer cael cofnodion lle mae'r ddau derm chwilio yn bresennol.

Y mwyaf o gysyniadau y byddwch yn eu cyfuno mewn chwiliad AND, yna'r lleiaf o gofnodion y cewch chi.

NOT

Mae'r chwiliad yma yn canfod cofnodion lle mai dim ond un o'r termau sy'n bresennol. Byddwch yn ofalus wrth ei ddefnyddio oherwydd gall y term yr ydych ei eisiau fod yn bresennol yn y dogfennau y dymunwch i'w hosgoi

Gellir defnyddio'r uchod mewn peiriannau chwilio, neu byddant hefyd yn ddiofyn yn ystyried bod maint y bylchau rhwng y geiriau yn cynrychioli'r gweithredoedd. Mae hyn yn dod yn fwy cyffredin fel ei fod bellach yn cael ei ddefnyddio fel y safon cyffredinol gan y rhan fwyaf o beiriannau chwilio,

Gair1 (bwlch) Gair 2	AND sydd fwyaf cyffredin ond weithiau gall fwlch olygu OR
+gair1	Gair na ellir ei hepgor
+gair1 +gair2	Gair 1 A Gair 2
gair1 –gair2	Gair 1 NID gair 2
gair 1 (bwlch) gair 2 +gair 3	Gair 1 A/NEU Gair 2 A Gair 3

Defnyddir – i olygu hepgor term a + i'w gynnwys wrth wneud chwiliad.

Weithiau hefyd bydd peiriant chwilio yn rhoi'r cyfle ichi fynegi sut y byddwch eisiau chwilio gan egluro'r uchod mewn brawddegau y byddwch yn cytuno neu'n anghytuno gyda hwy e.e. chwiliad dwys Google

I gael mwy o wybodaeth ewch i http://library.albany.edu/internet/boolean.html

· Os ydych eisiau edrych am derm sy'n cynnwys sawl gair, mae'n syniad ei roi mewn dyfynodau fel nad yw'r geiriau unigol yn cael eu hystyried ar wahân.

· Gellwch ddefnyddio 'wildcards' gyda rhai peiriannau chwilio er mwyn cynrychioli llythyren.

· Mae gan bob beiriant chwilio ei resymau ei hun dros y drefn y bydd yn cyflwyno canlyniadau chwiliad. Gall y meini prawf hyn amrywio gryn dipyn o beiriant i beiriant felly gall fod yn ddefnyddiol ichi edrych mewn mwy nag un peiriant chwilio wrth edrych am derm.

· Defnyddio'r Gymraeg fel arf chwilio

O ran cael gwybodaeth am y defnydd a wneir o dermau, yna does dim gwell na chorpws iaith sy'n cynnwys yr holl gofnod posibl o iaith. Mae'n adnodd ymchwil da iawn ar gyfer ymchwil termau ac ymchwiliadau ieithyddol ac eraill. Mae corpws o'r iaith Gymraeg o’r enw CEG ar gael ym mhrifysgol Cymru Bangor. Gellir gweld hwn ar http://www.bangor.ac.uk/ar/cb/ceg/ceg_cym.html

Er hynny, gellir ystyried yr holl ddeunyddiau Cymraeg sydd ar y we fel un corpws mawr. Efallai mai ychydig o wybodaeth Gymraeg sydd ar y we o’i gymharu â'r ddarpariaeth sydd ar gael mewn ieithoedd eraill, ond gall hyn fod yn fantais gan na fydd chwiliad cyffredinol yn dychwelyd gymaint o ‘sbwriel’. Hefyd, os na chewch lwc weithiau yn cynnig chwiliad Saesneg, gall chwiliad Cymraeg weithiau ganfod tudalen yn gynt.

Cofiwch gadw cofnod o'ch chwiliad mewn cronfa ddata neu dabl er budd eich gwaith yn y dyfodol, ac er mwyn gallu cyfiawnhau'r defnydd o derm pe bai angen gwneud hynny.

Dim digon o ganlyniadau?

Weithiau ni fyddwch yn cael llawer o gofnodion yn ymateb i chwiliad. Dyma rai resymau paham:

Camsillafu
Mae'ch chwiliad yn rhy gyfyng, efallai oherwydd eich bod yn chwilio am ormod o eiriau allweddol
Efallai eich bod yn rhy benodol eich chwiliad
Yn syml nid oes digon o safleoedd gwe yn cynnwys eich termau

Weithiau mae defnyddio peiriant chwilio arall yn rhoi gwell canlyniadau i chi.

Gormod o ganlyniadau?

Does dim yn waeth na chael miloedd ar filoedd o gofnodion a chithau ddim yn gwybod pa rai sydd fwyaf dibynadwy. Gallwch fod wrthi am amser hir yn agor tudalennau gwe i gael yr wybodaeth a chanfod bod yr wybodaeth yn ddiwerth i'ch pwrpas chi. Bydd rhaid ichi bennu terfyn amser neu nifer o dudalennau y byddwch yn edrych arnynt, neu gyfyngu eich chwiliad gan ddefnyddio'r argymhellion uchod, a'r canlynol hefyd:

Cyfyngu'r chwiliad trwy geisio hepgor tudalennau sy'n cynnwys term neu air allweddol penodol
Trefnu'r canlyniadau fel bod yr un mwyaf defnyddiol ar y brig
Hepgor chwiliadau sy’n rhy gyffredinol
Newid eich holiad fel ei fod yn llai agored gan edrych am fwy o rai allweddol.

Anfanteision y we

· Nid yw nifer o beiriannau chwilio yn rheoli safon yr hyn a gyhoeddir ar y we, felly byddwch yn ofalus wrth benderfynu pa safleoedd y byddwch yn dibynnu arnynt i gael gwybodaeth. Wrth chwilio weithiau ceir cymysgedd o safleoedd academaidd a rhai personol gyda'i gilydd. Ystyriwch swyddogaeth, cynulleidfa, ffynhonnell, cynnwys, ac arddull y darn wrth geisio sefydlu p'un a yw'n ddibynadwy ai peidio. Gweler e.e. http://library.albany.edu/internet/evaluate.html

· Mae rhai peiriannau chwilio yn ddewisol am y wybodaeth y maent yn ei harddangos, gan ystyried cynnwys tudalen flaen safle gwe yn unig heb ystyried cynnwys tudalennau eraill o fewn y safle.

· Sicrhewch felly eich bod yn edrych ar gynnwys sawl tudalen i gael cynrychiolaeth decach o'r wybodaeth, ac felly gallwch benderfynu yn well pa derm i'w ddefnyddio.

Tudalennau gwe defnyddiol

Dyma safle gwe cynhwysfawr iawn yn cynnwys gwybodaeth am sut i ymchwilio a thrin y we http://library.albany.edu/internet/checklist.html

Mynegai pynciau prifysgol http://www.vts.rdn.ac.uk/ yn arbennig o'i fewn http://www.rdn.ac.uk/vts/instructor/index.htm i gael sgiliau defnyddio ac ymchwilio'r we.

nôl i’r dudalen hyfforddiant